چاه زمزمچاه زمزم، از دیگر آثار مسجد الحرام است که با نامهای چاه اسماعیل، حفیرة عبدالمطلب، شفاء سقم، عافیه، میمونه، طعم، برکة، برة و... شناخته می‌شود. ۱ - مکان چاه زمزماین چاه در قسمت شرقی مسجدالحرام قرار دارد و همانند دیگر مشاهد حج ، از آثار ابراهیم، اسماعیل و هاجر است. در روایات اسلامی آمده است: پس از آنکه ابراهیم علیه‌السّلام ، همسر و فرزندش را ترک کرد، تشنگی بر آنها چیره شد و خداوند به وسیله جبرئیل ، چاه زمزم را برای حفظ جان اسماعیل علیه‌السّلام و هاجر پدید آورد. بدین صورت، چاه زمزم آیتی از آیات الهی است. این چاه در آغاز، منبع تامین آب مکه بود و پس از آن چاه‌های دیگری در مکه و اطراف آن ایجاد شد. عرب‌ها برای این چاه تقدس بسیار قائل بودند و حتی می‌گویند که ساسان بن بابکان جد سلسله ساسانی نیز از این چاه آب نوشیده است! این را نشانی از آن دانسته‌اند که ایرانیان هم برای زمزم حرمتی قائل بوده‌اند. ۲ - اهمیت زمزموجود این چاه و اهمیت آن برای مردم مکه سبب شده بود تا در قریش منصب سقایت به وجود آید. این منصب در اوان ظهور اسلام ، در دست عباس عموی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بود. گفته شده که در جاهلیت مدت زمانی این چاه پر شده بود و عبدالمطلب آن را از نو گشود. از آن زمان تا به امروز این چاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، گرچه آب آن، کم و زیاد می‌شود. ۳ - آب زمزم در روایاتدر روایات اهل بیت علیهم‌السّلام ، نوشیدن از آب زمزم سفارش شده و همه مسلمانان به متبرک بودن آن باور دارند. امام علی علیه‌السّلام فرمود: ماء زمزم خیر ماء علی وجه الارض؛ آب زمزم، بهترین آب روی زمین است. روایات موجود نشان می‌دهد که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و امامان علیهم‌السّلام به طور معمول بعد از طواف، از آب زمزم استفاده می‌کردند. اکنون برخی از شرکت‌های عمرانی یا خدماتی در کشور سعودی، ظرف‌هایی از آب زمزم را به عنوان هدیه در اختیار حجاج قرار می‌دهند. هنگامی که بنی عباس سقایت را حق خانوادگی خویش می‌دانستند، قبه‌ای بر روی زمزم ساخته بودند که قرن‌ها برپا بود و پیوسته بازسازی می‌شد. در طرح توسعه‌ای که در عهد سعودی‌ها به اجرا در آمد، به هنگام تخریب قبه مقام ابراهیم ، ساختمان چاه زمزم هم خراب شد و تنها پلکانی برای رفتن به زیرزمین و استفاده از آب ساخته شد. و همچنین آب زمزم به وسیله لوله کشی به خارج از مسجدالحرام انتقال داده شد. [۳]
مقاله زمزمه زمزم، سیدعلی قاضی عسکر، فصلنامه میقات حج ش ۱۰، ص۱۰۵-۸۴.
[۴]
مقاله چاه زمزم، فصلنامه میقات حج، ش ۵، ص۱۴۸-۱۳۷.
در حال حاضر، مرکز تجمع این آب، تصفیه و تلفیق آن با آبهای دیگر در یک مجتمع بزرگی در منطقه کدی انجام می‌شود و از آنجا با ماشین یا لوله کشی به نقاط دیگر انتقال داده می‌شود.۴ - پانویس
۵ - منبعآثار اسلامی مکه و مدینه، ج۱، ص۱۰۱، برگرفته از مقاله«چاه زمزم». |